Διάρκεια: 25'
Η δύναμη των πυραμίδων
Τι είναι;
Το μέγεθος ενός πληθυσμού είναι από τα πρώτα στοιχεία που συλλέγουμε για μια χώρα ή μια γεωγραφική περιοχή. Το μέγεθος, όμως, είναι μόνο μια πληροφορία. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη δημογραφική κατάσταση μιας χώρας, χρειάζονται επιπλέον πληροφορίες. Οι δύο βασικότερες πληροφορίες που χρειαζόμαστε είναι η κατανομή του πληθυσμού κατά ηλικία και φύλο. Τα δεδομένα αυτά γίνονται πιο εύκολα κατανοητά αν οπτικοποιηθούν. Η πληθυσμιακή πυραμίδα, λοιπόν, έρχεται για να μας βοηθήσει στην κατανόηση της δομής ενός πληθυσμού.
Γιατί λέγεται έτσι;
Ονομάζεται πληθυσμιακή πυραμίδα γιατί όταν ένας πληθυσμός αυξάνεται (οι γεννήσεις είναι περισσότερες από τους θανάτους), το γράφημα παίρνει τη μορφή πυραμίδας. Οι πληθυσμιακές πυραμίδες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, όχι μόνο γιατί απεικονίζουν με απλό τρόπο την ηλικιακή και κατά φύλο δομή ενός πληθυσμού αλλά και γιατί σε αυτές αποτυπώνεται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ενός πληθυσμού.
Τι πληροφορίες παίρνουμε από μια πληθυσμιακή πυραμίδα;
Οι πληθυσμιακές πυραμίδες μας δίνουν πληροφορίες για το μέγεθος ενός πληθυσμού, την αναλογία φύλων και ηλικιών (δείκτης εξάρτησης, ποσοστό νέων, διαδικασία γήρανσης) σε κάθε δεδομένη στιγμή.
Πώς φτιάχνουμε μια πληθυσμιακή πυραμίδα;
Η ιδέα είναι απλή. Για να αποτυπώσουμε την κατανομή ενός πληθυσμού ως προς την ηλικία και το φύλο, φτιάχνουμε ένα γράφημα όπου:
- Στον κάθετο άξονα απεικονίζονται οι ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού (σε μονά έτη ή σε 5ετίες) από την μικρότερη (στη βάση του διαγράμματος) έως τη μεγαλύτερη (στο άνω μέρος του διαγράμματος).
- Στον οριζόντιο άξονα απεικονίζεται το σύνολο των ατόμων σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Πιο συγκεκριμένα, στα δεξιά του κάθετου άξονα απεικονίζονται οι γυναίκες και στα αριστερά οι άνδρες.
- Το μήκος της κάθε ράβδου είναι ανάλογο με το πλήθος των ατόμων (ανδρών αριστερά και γυναικών δεξιά) που ανήκουν στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα.
Επεξήγηση Πληθυσμιακής πυραμίδας
Η παρακάτω πληθυσμιακή πυραμίδα απεικονίζει την κατά ηλικία και φύλο δομή του παγκόσμιου πληθυσμού κατά το έτος 2020. Το γράφημα αναπαριστά τον παγκόσμιο πληθυσμό, χωρισμένο ανά ηλικία (κάθετος άξονας) και φύλο (οριζόντιος άξονας) με (α) τις νεότερες ηλικίες να βρίσκονται στη βάση του γραφήματος και τις μεγαλύτερες στην κορυφή του και (β) τους άντρες στα αριστερά και τις γυναίκες στα δεξιά. Κάθε ομάδα μιας συγκεκριμένης ηλικιακής κλάσης και ενός συγκεκριμένου φύλου, αποτελεί μια ηλικιακή ομάδα, η οποία αντιπροσωπεύει το ποσοστό των ανθρώπων της συγκεκριμένης ηλικιακής κλάσης και του συγκεκριμένου φύλου.
παρακάτω ερωτήσεις:
α. Ποια είναι η ηλικιακή ομάδα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό;
β. Ποια ηλικιακή ομάδα αντιπροσωπεύει το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού;
γ. Σε ποιο σημείο της πυραμίδας βρίσκεστε εσείς; Τι ποσοστό κατέχει η δική σας
ηλικιακή ομάδα;
δ. Το 2020 υπήρχαν περισσότεροι νέοι ή ηλικιωμένοι άνθρωποι στον πλανήτη; Πώς το καταλαβαίνετε;
ε. Πιστεύετε ότι το γράφημα δείχνει έναν πληθυσμό που μεγαλώνει ή έναν πληθυσμό που μικραίνει; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
Πληθυσμιακή πυραμίδα με αναφορά σε αναπαραγωγικές κατηγορίες
Παρακάτω βλέπουμε και πάλι την πληθυσμιακή πυραμίδα του παγκόσμιου πληθυσμού κατά το έτος 2020. Ωστόσο αυτή τη φορά, οι ηλιακές ομάδες είναι χωρισμένες ανάλογα με την κατηγορία αναπαραγωγής που ανήκουν.
Το ποσοστό ενός πληθυσμού που αντιστοιχεί σε κάθε αναπαραγωγική κατηγορία, παρέχει στοιχεία για τη μελλοντική ανάπτυξη του πληθυσμού. Έτσι, το σχήμα μιας πληθυσμιακής πυραμίδας αποκαλύπτει πολλά για το πώς αυξάνεται ένας πληθυσμός.
Οι 3 βασικοί τύποι πληθυσμιακών πυραμίδων
Γράφημα 1: Αύξηση Πληθυσμού (νεανικός πληθυσμός) – Αιθιοπία.
Το τριγωνικό σχήμα υποδηλώνει πληθυσμό που αυξάνεται. Σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού ανήκει στις ηλικιακές ομάδες της προ-αναπαραγωγικής κατηγορίας (η βάση της πυραμίδας είναι μεγάλη). Καθώς τα παιδιά που ανήκουν σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες μεγαλώνουν και μπαίνουν στην αναπαραγωγική ηλικία και αποκτούν δικά τους παιδιά, ο πληθυσμός αυξάνεται.
Γράφημα 2: Στάσιμος πληθυσμός (ώριμος πληθυσμός)– Νέα Ζηλανδία.
Το σχήμα καμπάνας που έχει η πυραμίδα υποδηλώνει έναν πληθυσμό με μηδενική αύξηση. Υπάρχει μια αρκετά ομοιόμορφη κατανομή των ατόμων σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Οι γενιές αντικαθιστούν η μία την άλλη, και έτσι ο πληθυσμός δεν αυξάνεται και δεν μειώνεται.
Γράφημα 3: Μείωση πληθυσμού (γηρασμένος πληθυσμός) – Ιαπωνία.
Το σχήμα σβούρας που παίρνει η πυραμίδα, υποδεικνύει μείωση του πληθυσμού. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων του πληθυσμού βρίσκεται στις μετα-αναπαραγωγικές κατηγορίες και δεν κάνουν, πλέον, παιδιά. Καθώς όλο και λιγότεροι φτάνουν στην ηλικία αναπαραγωγής, ο πληθυσμός θα μειώνεται.
α) Συμβουλευτείτε τα παραπάνω διαγράμματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα, υπολογίζοντας ποσοστό των ανδρών, των γυναικών και του συνολικού πληθυσμού ανά κατηγορία αναπαραγωγής.
β) Συμπληρώστε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: